Czym jest hormon DHEA-S i dlaczego warto monitorować jego poziom?
DHEA-S, czyli siarczan dehydroepiandrosteronu, jest hormonem steroidowym wytwarzanym głównie przez nadnercza, w mniejszym stopniu przez gonady, czyli jajniki u kobiet oraz jądra u mężczyzn. Jest to jedna z najbardziej obficie występujących substancji hormonalnych w ludzkim organizmie. W praktyce klinicznej, DHEA-S stanowi cenny marker aktywności nadnerczy, a jego pomiar często wykorzystuje się w diagnostyce zaburzeń hormonalnych i endokrynologicznych. Znaczenie tego hormonu wynika z jego roli prekursora innych istotnych hormonów – androgenów oraz estrogenów, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie wielu narządów i układów naszego organizmu.
Podwyższony poziom DHEA-S może świadczyć o nieprawidłowej funkcji nadnerczy lub innych schorzeniach endokrynologicznych. Warto podkreślić, że u każdego człowieka naturalnie poziom DHEA-S zmienia się wraz z wiekiem, osiągając maksimum około 20-30 roku życia, a następnie stopniowo obniżając się. Dlatego interpretacja wyników badań laboratoryjnych zawsze musi uwzględniać wiek pacjenta oraz kontekst kliniczny.
Podwyższony DHEA-S – możliwe przyczyny hormonalnego zaburzenia
Podwyższone wartości DHEA-S mogą mieć różne źródła. Jednym z najczęściej diagnozowanych powodów jest zespół policystycznych jajników (PCOS). Choroba ta dotyczy kobiet w wieku rozrodczym i wiąże się nie tylko z nieprawidłowościami miesiączkowania, ale także z ryzykiem występowania zaburzeń metabolicznych i insulinooporności. Nadmiar DHEA-S w PCOS wynika z nadmiernej aktywności nadnerczy i jajników, które wytwarzają nadmierne ilości androgenów, prowadząc do charakterystycznych objawów choroby.
Inną przyczyną podwyższenia DHEA-S są różne typy guzów nadnerczy, szczególnie nowotwory wydzielające androgeny (androsteromy). Nowotwory te mogą być zarówno łagodne, jak i złośliwe, ale ich wspólną cechą jest zwiększona produkcja androgenów, które w konsekwencji powodują podwyższenie poziomu DHEA-S we krwi.
Również wrodzony przerost nadnerczy (CAH) może prowadzić do wzrostu poziomu DHEA-S. Choroba ta jest wynikiem genetycznych zaburzeń enzymatycznych, które upośledzają syntezę kortyzolu, zmuszając nadnercza do kompensacyjnego wydzielania innych hormonów steroidowych, w tym właśnie DHEA-S.
Objawy świadczące o podwyższonym poziomie DHEA-S u kobiet
Klinicznie, podwyższony poziom DHEA-S może manifestować się różnorodnymi objawami, szczególnie u kobiet. Jednym z najbardziej widocznych symptomów jest hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego na twarzy, klatce piersiowej, brzuchu i udach. Objaw ten wynika z androgennego działania DHEA-S na mieszki włosowe, które stymulują wzrost grubych i ciemnych włosów w miejscach nietypowych dla kobiet.
Częstym objawem jest również trądzik o nasilonym przebiegu, oporny na typowe leczenie dermatologiczne. Hormon ten nasila aktywność gruczołów łojowych, zwiększając produkcję sebum, co prowadzi do zaostrzenia zmian skórnych.
Ponadto kobiety z podwyższonym poziomem DHEA-S mogą zauważyć zaburzenia miesiączkowania, w tym nieregularne cykle, brak owulacji oraz trudności z zajściem w ciążę. W niektórych przypadkach objawy te mogą prowadzić nawet do całkowitej niepłodności, szczególnie jeśli zaburzenie pozostaje nierozpoznane i nieleczone.
Objawy podwyższonego DHEA-S u mężczyzn
Mimo iż DHEA-S jest naturalnym androgenem, nadmiar tego hormonu może być problematyczny również u mężczyzn. Częstymi objawami są zmiany nastroju, takie jak drażliwość, agresja lub stany depresyjne. U niektórych mężczyzn mogą występować również zaburzenia seksualne, takie jak obniżone libido lub dysfunkcje erekcyjne. Nadmierny poziom androgenów może prowadzić także do ginekomastii, czyli przerostu tkanki piersiowej, szczególnie jeśli równocześnie dochodzi do zaburzeń w metabolizmie estrogenów.
Diagnostyka podwyższonego poziomu DHEA-S
Rozpoznanie przyczyn podwyższonego poziomu DHEA-S wymaga kompleksowego podejścia diagnostycznego. Kluczową rolę odgrywają badania laboratoryjne, obejmujące oznaczenie poziomu DHEA-S we krwi. Wartości te należy interpretować w kontekście wieku pacjenta, jego płci oraz objawów klinicznych. Ważne są również dodatkowe testy, jak pomiary poziomu innych hormonów steroidowych, np. testosteronu, progesteronu, kortyzolu czy hormonu luteinizującego (LH).
Diagnostykę uzupełnia także badanie obrazowe, najczęściej USG nadnerczy i jajników, a w razie potrzeby tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI), które pozwalają wykryć ewentualne guzy hormonalnie czynne.
Leczenie i terapia przy podwyższonym DHEA-S
Terapia zależy bezpośrednio od przyczyny zaburzenia. W przypadku zespołu policystycznych jajników podstawą leczenia są preparaty hormonalne, które regulują poziom androgenów oraz poprawiają gospodarkę węglowodanową. W leczeniu guzów nadnerczy kluczowe jest usunięcie zmiany nowotworowej metodami chirurgicznymi. Przy wrodzonym przeroście nadnerczy stosuje się suplementację glikokortykosteroidami, które hamują nadmierną syntezę androgenów.
Dodatkowo, leczenie objawowe obejmuje stosowanie leków dermatologicznych na trądzik, a także metody kosmetyczne lub dermatologiczne usuwania nadmiernego owłosienia, np. laseroterapię.
Podwyższony poziom DHEA-S – kiedy konsultacja ze specjalistą jest niezbędna?
W przypadku zauważenia u siebie jakichkolwiek objawów mogących świadczyć o zaburzeniu hormonalnym, szczególnie związanych z nadmiernym owłosieniem, uporczywym trądzikiem lub zaburzeniami miesiączkowania, zalecana jest konsultacja z endokrynologiem. Wczesna diagnoza umożliwia skuteczne leczenie i minimalizuje ryzyko długoterminowych powikłań zdrowotnych, takich jak choroby metaboliczne czy trudności z zajściem w ciążę.
Pamiętajmy, że hormon DHEA-S, choć naturalny, w nadmiarze może poważnie wpłynąć na nasze zdrowie i jakość życia. Regularna diagnostyka oraz uważność na symptomy mogą zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.
